مفاهیم میدان، فلکه و گره در شهر

خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی شهرخوان به منظور آشنایی بیشتر شهروندان با این مفاهیم، برخی تعاریف خاص و عام از تفاوت ها و اشتراکات موجود در مفاهیم میدان، فلکه و گره را به شرح ذیل جمع‌آوری کرده است.

مفهوم میدان در شهر

میدان در شهرسازی عرصه‌ای است گشاده در جایی که اطراف آن خانه‌ها و دکان هاست. محلی که نه فقط خانه‌ها و دکان ها در جداره آن تجمع کرده‌اند، بلکه خود نیز به‌عنوان عرصه تجمع انسان ها، فعالیت‌ها و رفتارها در یک کلام رویدادهای مختلف عمل می نماید. رویدادهایی که در گذشته حادث شده و در خاطرات جمعی و فردی ثبت می‌شوند. وقایعی که در حال حاضر در زندگی روزمره شهروند نقش ایفا کرده و همچنین امیال و توقعاتی که از آینده آن مکان برای بهبود زندگی جمعی اش تصور می‌کند.

آنچه در دانش طراحی شهری به‌عنوان یک ارزش برای میدان مطرح است، نقش اجتماعی و تعاملی است که این فضا در زندگی جمعی شهروندان ایفا می‌کند.

از دوران یونان باستان تا قرن بیستم شهروند اروپایی مهمترین و مردمی ترین رویدادهای جمعی خود را در میدان برگزار می کرد. واژه های یونانی آگورا و رومی فوروم به معنای تجمع شهروندان بود. پلازا و انواع فضاهای مشابه قلب تپنده شهر و محل گردهمایی و تعامل اجتماعی بود.

در نظام سنتی شهرهای مشرق زمین و ایران، با دو نوع میدان روبرو بوده ایم. عمومی ترین و مردمی ترین فضاهای شهری در جامعه ایران بازارها و میادین محلی بودند و میدان های ارگ یا میدان اصلی شهر (مانند میدان نقش جهان) بیشتر وظیفه‌ای تشریفاتی و در خدمت نهادهای حکومتی و مسئول شهر قرار داشتند.

مفهوم فلکه در شهر

فلکه عبارت است از گشودگی در تقاطع محورها و جزیره‌ای در وسط این گشودگی. جزیره میانی دارای پوشش گیاهی، آبنما، فواره و بعضاً مجسمه می‌باشد، که عملکرد غالب آن ها برخلاف میدان، توزیع حرکت خودروهاست. در طرح فلکه تنها چیزی که مطرح نبوده، حضور انسان و مفاهیم عمیق نهفته در فضای شهری است.

مبتکر اصلی این پدیده، اوژن هنارد فرانسوی بود که در آستانه قرن بیستم متوجه این واقعیت شد که خسارت و امکان تصادف دو خودرو از بغل، بسیار کمتر از تصادف عمود بر هم است.

مفهوم گره در شهر

اصطلاح گره در دانش طراحی شهری (برخلاف تصور رایج) اشاره به یکی از تصاویر ذهنی دارد که از هر نوع تجمع رویدادهای مختلف در شهر، در ذهن شهروند شکل گرفته است.

تصویر ذهنی گره، فقط حاصل از تقاطع خيابان‌ها، یا حتی میدان و فلکه نبوده است؛ بلکه کلیه فضاها و پاره فضاهایی که محل تجمع یا تلاقی رویدادهای متنوع جمعی هستند را دربرمی گیرد.

به بیانی دیگر نه فقط انواع تقاطع ها و میادین، فلکه ها و جلوخان ها بلکه پاتوق ها و محل تمرکز والدین در جلوی مدرسه را نیز شامل می‌شود.