زونا چیست و راه های درمان

شهرخوان: در حالی که زونا تهدید کننده زندگی نیست، می‌تواند بسیار دردناک باشد. واکسن‌ها می‌توانند به کاهش خطر ابتلا به زونا کمک کنند، در حالی که درمان اولیه می‌تواند به کاهش عفونت‌های ناشی از زونا و کاهش عوارض آن کمک کند.

ویروس واریسلا زوستر، عامل آبله مرغان، باعث زونا می‌شود و زمانی که فرد مبتلا به آبله مرغان می‌شود، پس از بهبودی این ویروس در بافت عصبی در نزدیکی نخاع و مغز فرد به صورت غیرفعال باقی می‌ماند، اما ممکن است چند سال بعد به عنوان زونا فعال شود.

علائم زونا چیست؟

علائم و نشانه‌های زونا معمولا تنها بخش کوچکی از یک طرف بدن فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد، این علائم و نشانه‌ها عبارتند از:

درد، سوزش، بی حسی یا مور مور شدن
حساسیت به لمس
ضایعه‌ای قرمز که چند روز پس از درد شروع می‌شود.
تاول‌های حاوی مایع که پاره شده و به صورت دلمه بسته در می‌آید.
خارش
بعضی افراد نیز علائم زیر را تجربه می‌کنند:
تب
سردرد
حساسیت به نور
خستگی

درد معمولا اولین نشانه‌ی زونا است و برای برخی می‌تواند شدید باشد و برخی دیگر درد را بدون هر گونه ضایعه‌ای تجربه می‌کنند، با توجه به این که کدام مناطق در زونا درگیر شوند، ممکن است با علائم مشکلاتی نظیر بیماری‌های قلبی، ریوی یا کلیوی اشتباه گرفته شود. ضایعات زونا به طور شایع به صورت تاول‌های خطی در سمت چپ یا راست تنه ایجاد می‌شوند و گاهی اوقات این ضایعات در اطراف یک چشم یا یک سمت از گردن یا صورت رخ می‌دهند.

عوارض جانبی زونا می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

از دست دادن بینایی: درگیری چشم و یا ناحیه‌ی اطراف آن باعث عفونت دردناک چشم می‌شود، که ممکن است منجر به از دست دادن بینایی شود.

مشکلات عصبی: با توجه به این که زونا کدام اعصاب را تحت تاثیر قرار دهد، ممکن است منجر به عفونت مغز (انسفالیت)، فلج صورت یا مشکلات شنوایی و تعادل شود.

عفونت پوست: اگر ضایعات تاولی زونا به درستی درمان نشوند، ممکن است منجر به عفونت‌های باکتریایی پوست شود.

درد عصبی بعد از درمان: در برخی از افراد، درد زونا پس از بهبودی تاول‌ها ادامه می‌یابد، که به عنوان نورالژی بعد از درمان شناخته می‌شود و زمانی که فیبر‌های عصبی آسیب دیده پیام‌های سردرگم و اغراق آمیز درد را از پوست به مغز ارسال می‌کنند، رخ می‌دهد.

سندرم رامزی هانت: در صورتی که گوش و یا اطراف آن در زونا درگیر شد، سریعا به پزشک خود مراجعه کنید، زیرا در صورت عدم درمان منجر به سندرم رامزی هانت می‌شود و علائم زیر را به دنبال دارد:

سرگیجه و مشکل در حفظ تعادل
گوش درد
و وزوز گوش، این عارضه نادر است، اما با درمان به موقع شانس بهبودی کامل وجود دارد.
از دست رفتن شنوایی
از دست دادن توانایی حرکت بخش‌هایی از صورت

در صورتی که گوش و یا اطراف آن در زونا درگیر شد، سریعا به پزشک خود مراجعه کنید…

علت زونا چیست؟

ویروس واریسلا زوستر، عامل بیماری آبله مرغان، باعث ایجاد زونا می‌شود و افراد مبتلا شده به آبله مرغان، ممکن است به زونا نیز مبتلا شود. پس از بهبودی بعد از آبله مرغان، ویروس به صورت غیرفعال در سیستم عصبی قرار می‌گیرد و سال‌ها خاموش می‌ماند، اما ممکن است فعال و از عصب به سمت پوست هدایت و منجر به زونا شود، الزاما هر کسی که قبلا به آبله مرغان مبتلا شده، دچار زونا نمی‌شود.

علت زونا نامشخص است، اما ممکن است به دلیل کاهش ایمنی بدن نسبت به عفونت‌ها با بالا رفتن سن باشد و زونا در بزرگسالان سالمند و افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، شایع‌تر است. واریسلا زوستر بخشی از گروه ویروس‌هایی به نام ویروس هرپس است که این ویروس‌ها باعث ایجاد زخم‌های سرد و تبخال تناسلی می‌شوند، به همین علت، زونا نیز به عنوان تبخال شناخته می‌شود، اما ویروس عامل آبله مرغان و زونا با ویروس‌های ایجاد کننده‌ی زخم‌های سرد و تبخال تناسلی که یک عفونت منتقله از راه جنسی است، یکی نیست.

فرد مبتلا به زونا می‌تواند ویروس واریسلا-زوستر را به هر کسی که به ویروس آبله مرغان ایمنی ندارد، منتقل کند و معمولا انتقال از طریق تماس مستقیم با زخم‌های باز ضایعات پوستی رخ می‌دهد. آبله مرغان برای برخی افراد خطرناک است، بنابراین تا زمانی که تاول‌ها خشک نشده، این بیماری مسری است، بنابراین باید از تماس فیزیکی با افرادی که تا به حال به آبله مرغان دچار نشده اند و یا واکسن آن را دریافت نکرده اند، مخصوصا افراد دارای ضعف سیستم ایمنی، زنان باردار و نوزادان تازه به دنیا آمده، پرهیز شود.

عواملی که ممکن است خطر ابتلا به زونا را افزایش دهند، عبارتند از:

سن بیش از ۵۰ سال: زونا در افراد بالای ۵۰ سال شایع است و شانس ابتلا با بالا رفتن سن، افزایش می‌یابد. بعضی کارشناسان تخمین می‌زنند که نیمی از افراد بالای ۸۰ سال به زونا مبتلا می‌شوند.

بیماری خاص: بیماری‌هایی که سیستم ایمنی بدن را تضعیف می‌کند، مانند ایدز و سرطان، خطر ابتلا به زونا را افزایش می‌دهند.

افراد سرطانی تحت درمان: پرتو درمانی یا شیمی درمانی ممکن است مقاومت بدن را نسبت به بیماری‌ها کاهش دهد و باعث ایجاد زونا شود.

مصرف دارو‌های خاص: دارو‌های مصرفی برای جلوگیری از رد پیوند می‌توانند خطر ابتلا به زونا را افزایش دهند، همانطور که استفاده طولانی مدت از استروئید‌ها مانند پردنیزون می‌تواند این خطر را افزایش دهد.

استرس: افرادی که تحت استرس‌های شدید قرار دارند.

زونا چگونه تشخیص داده می‌شود؟

بروز ضایعات در یک سمت از بدن می‌تواند نشانه‌ای از بیماری زونا باشد، بنابراین جهت اطمینان از بیماری به متخصص داخلی و دکتر پوست خود مراجعه کنید و پس از قطعی شدن تشخیص می‌توان ضایعات و سایر علائم را درمان کرد. پس از مراجعه، پزشک ابتدا پیرامون سابقه‌ی ابتلا به آبله مرغان سوال‌هایی می‌پرسد و علائم شما را بررسی می‌کند. ضایعات نشانه‌ی اصلی زونا است، اما ممکن است فقط یک مشکل پوستی باشد. ویژگی‌های ضایعات ناشی از زونا عبارتند از:

پدیدار شدن در یک سمت از بدن یا صورت
احساس تیر کشیدن، سوزش یا خارش در ضایعه
ضایعات در ابتدا به صورت یک برجستگی پدیدار می‌شوند و رفته رفته تبدیل به تاول می‌شوند.

تشخیص افتراقی‌های زونا چیست؟

سایر بیماری‌هایی که سبب بروز ضایعات خارش دار می‌شوند، که ظاهری شبیه به زونا دارند، عبارتند از:

درماتیت پوستی: واکنش پوستی ناشی از حساسیت به لاتکس، فلزات، مواد شیمیایی و یا دارو‌ها است.

عفونت کاندیدا: یک نوع مخمر به نام کاندیدا عامل آن است.

درماتیت هرپتی فرم: ضایعه‌ای که می‌تواند در افراد مبتلا به بیماری سلیاک پدیدار شود.

زرد زخم: عفونت پوستی ناشی از باکتری است.

گزش حشرات: گاهی اوقات ظاهری شبیه به زونا دارند.

التهاب فولیکول (فولیکولیت): التهاب منافذ کوچکی که مو از آن‌ها به خارج رشد می‌کند.

گال یا جرب: بیماری پوستی ناشی از بند پایی به نام مایت یا هیره است.

درمان زونا چیست؟

هیچگونه درمان خانگی برای زونا وجود ندارد، اما یک سری از اقدامات می‌تواند به بهبودی پوست کمک کند.

منطقه‌ی آسیب دیده را تمیز، خشک و تا حد امکان در معرض هوا قرار دهید

ممکن است خارش‌ها افزایش یابند، اما هرگز آن‌ها را نخارانید و تاول‌ها را خراش ندهید.

از پزشک خود درباره‌ی کرم‌ها یا سایر مواد کمک کننده به کاهش خارش سوال کنید.

طب سوزنی و سایر درمان‌های کمک کننده، ممکن است مفید باشد، اما قبل از هر اقدامی با پزشک خود مشورت کنید.

توجه: مطلبی که مطالعه می‌کنید صرفا جنبه‌ی افزایش آگاهی دارد و به هیچ وجه جایگزین توصیه‌های پزشک نیست. برای مصرف دارو، آگاهی از عوارض جانبی، تداخل دارویی و موارد مرتبط دیگر لازم است حتما به پزشک متخصص مراجعه کنید.

ممکن است پزشک جهت کنترل عفونت، تسریع بهبودی، از بین بردن التهاب و کاهش درد دارو‌هایی تجویز کند، از جمله:
دارو‌های ضد ویروسی

ممکن است این دارو‌ها سرعت پیشرفت ضایعات زونا را کاهش دهند، بالخصوص اگر طی ۷۲ ساعت اولیه‌ی پس از بروز علائم، مصرف شوند، همچنین شانس بروز عوارض را کم می‌کنند. این دارو‌ها عبارتند از:

آسیکلوویر
فامسیکلوویر
والاسیکلوویر

در صورت تجویز هر یک از دارو‌های فوق توسط پزشک، در مورد عوارض جانبی آن سوال کنید.
دارو‌های ضد درد

زونا باعث التهاب و درد می‌شود و پزشک می‌تواند دارو‌های مسکن زیر را پیشنهاد کند:

استامینوفن
ایبوپروفن
ناپروکسن

این دارو‌ها می‌توانند به برطرف کردن درد‌های عصبی بعد از درمان کت حتی با بهبودی کامل تاول‌ها ممکن است وجود داشته باشد، کمک کنند.

در صورت وجود هرگونه درد بعد از برطرف شدن تاول‌ها و بهبودی التهاب، ممکن است پزشک اقدامات زیر را توصیه کند:

کرم کاپسیدین: از مصرف آن در داخل یا اطراف چشم خودداری نمایی.

دارو‌های بی حسی: برای کاهش درد می‌توان از لیدوکائین استفاده کرد، که در فرم‌های مختلف مانند کرم، لوسیون، برچسب، پودر و اسپری در دسترس است.

آنتی بیوتیک‌ها: در صورت آلودگی پوست و ضایعات به عفونت باکتریایی به آنتی بیوتیک نیاز است، در غیر این صورت آنتی بیوتیک کمک کننده نخواهد بود.

دارو‌های ضد افسردگی سه حلقه ای: بسیاری از دارو‌ها در این دسته ممکن است به کاهش درد ایجاد شده پس از بهبودی کمک کنند، مانند آمی تریپتیلین، دزیپرامین (نورپرامین) و نورتریپتیلین. در صورت بروز هرگونه افسردگی همراه با زونا، این دارو‌ها کمک کننده هستند.

چگونه می‌توان از زونا پیشگیری کرد؟

دو واکسن آبله مرغان و زونا، در پیشگیری از ابتلا به زونا کمک می‌کنند.

واکسن آبله مرغان

واکسن واریسلا (واریواکس) در برنامه‌ی روتین ایمن سازی کودکان در برابر آبله مرغان قرار گرفته است، همچنین استفاده از این واکسن در بزرگسالانی که تا به حال به آبله مرغان مبتلا نشده اند، توصیه می‌شود، اگر چه این واکسن تضمینی بر عدم ابتلا به آبله مرغان یا زونا ندارد، اما شدت بیماری و عوارض ناشی از آن را کاهش می‌دهد.

واکسن زونا

افراد متقاضی واکسن زونا می‌توانند یکی از دو نوع واکسن زیر را انتخاب کنند: زوستاواکس و شینگریکس

واکسن زوستاواکس

این واکسن در سال ۲۰۰۶ مورد تایید سازمان غذا و دارو (FDA) قرار گرفته و ثابت شده که به مدت ۵ سال فرد را از ابتلا به زونا محافظت می‌کند و یک واکسن زنده است که در بالای بازو تزریق می‌شود.

واکسن شینگریکس

در سال ۲۰۱۷ توسط سازمان غذا و دارو مورد تایید قرار گرفت و جایگزین ترجیحی برای واکسن زوستاواکس است. مطالعات نشان می‌دهد، که این واکسن یک حفاظت ۵ ساله در برابر زونا ایجاد می‌کند، واکسن از ویروس کشته شده تولید شده و در دو نوبت به فاصله‌ی ۲ تا ۶ ماه تزریق می‌شود.
واکسن شینگریکس برای افراد بالای ۵۰ سال و افرادی که قبلا واکسن زوستاواکس را دریافت کرده اند، توصیه می‌شود، اما ویروس زوستاواکس برای افراد کمتر از ۶۰ سال توصیه نمی‌شود.

شایعترین عارضه جانبی هر دو واکسن زونا عبارتند از: قرمزی، درد، تورم و خارش در محل تزریق و سردرد.

واکسن زونا نیز همانند واکسن آبله مرغان، عدم ابتلا به بیماری را تضمین نمی‌کند، اما این واکسن مدت و شدت بیماری، همچنین خطر ابتلا به عارضه‌ی درد عصبی پس از بهبودی را نیز کاهش می‌دهد. این واکسن‌ها جهت پیشگیری از بیماری زونا استفاده می‌شود و در اقدامات درمانی فرد مبتلا به آن جایگاهی ندارد. در مورد انتخاب نوع واکسن حتما با پزشک خود مشورت نمایید.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

در صورت شک به ابتلا به بیماری زونا، بخصوص در موارد زیر به پزشک خود مراجعه کنید:

ایجاد درد و ضایعات در نزدیکی چشم، که در صورت عدم درمان منجر به آسیب دائمی چشم می‌شود.
سن بیشتر یا مساوی ۶۰ سال، زیرا سن به طور قابل توجهی خطر ابتلا به عوارض را افزایش می‌دهد.
فرد یا یکی از اعضای خانواده، به هر علتی (به علت سرطان، دارو یا بیماری مزمن) دارای سیستم ضعیف ایمنی باشند.
ضایعات گسترده و دردناک باشند.

دکترتو