رفع تبعیض شهری با ایجاد امکانات عادلانه

رضا اژدری

یکی از پیامد‌‌های رشد شهرنشینی، گسیختگی در نظام توزیع خدمات و امکانات است‌؛ پیامدی که منجر به ایجاد نابرابری در برخورداری شهروندان از خدمات و امکانات شهری در شهرها می‌شود و به همین دلیل است که شهرداری و شورا باید به عدالت شهری توجه ویژه‌ای داشته باشند.

عدالت شهری یعنی رفع کمبودها در سرانه‌های شهری محلات، با توجه به استعدادها و ظرفیت‌ها و البته مطالبات شهروندان. اصل عدالت شهری این است که براساس یک عملکرد منطقی در میان محلات مختلف وضعیت برابری ایجاد کرد.

به هر حال در برخی از مناطق کمبودهایی وجود دارد که باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد؛ به‌طور مثال منطقه‌ای سرانه فضای سبز کمتری دارد و دیگری دچار معضلات و آسیب‌های اجتماعی است و حتی برخی هم نیاز به امکانات رفاهی و عمرانی و… دارند؛ بنابراین ارائه یک نسخه یا راهکار واحد برای تمام محلات شهر منطقی نیست و قبل از هر اقدامی باید کمبودها را شناسایی و با اختصاص بودجه و فراهم کردن امکانات و خدمات، آنها را مرتفع کرد.

وقتی ما از عدالت شهری می‌گوییم، منظور برابری و دسترسی یکسان به امکانات است. برای مثال، اگر اکنون به سرانه فضای سبز و امکانات رفاهی و ورزشی در مناطق نگاه بیندازید و مقایسه‌ای انجام شود، به وضوح مشخص خواهد شد که برخی مناطق برخوردار هستند. حال اگر ما در تخصیص منابع جهت گسترش این امکانات عدالت را برابر به معنای مساوات بدانیم و به صورت برابر منابع را تخصیص دهیم، چه اتفاقی می‌افتد؟ خیلی ساده است، اختلاف میان این مناطق همچنان باقی می‌ماند. اما اگر با مفهوم عدالت بخواهیم منابع را تخصیص دهیم، طبیعتا آن‌دست از مناطق کم‌برخوردارتر باید منابع بیشتری بگیرند تا بتوانند امکانات خود را به مناطق برخوردارتر نزدیک کنند. این‌چنین است که عدالت در شهر اجرا می‌شود.

متأسفانه با مورد غفلت قرار گرفتن عدالت شهری طی سنوات گذشته، به ویژه در دهه 40 و 80 شاهد اختلاف طبقاتی و شکاف بین مناطق مختلف برخی شهرها هستیم.

توزیع عادلانه امکانات شهری جهت رفع تبعیض، ایجاد امکانات بهینه شهری از قبیل تجهیز وسایط حمل و نقل عمومی، تجهیز کتابخانه ها و فضاهای سبز جهت دسترسی برابر و ارزان شهروندان به این امکانات عمومی. مفهوم کلانشهر تنها براساس ازدیاد جمعیت و افزایش تعداد خودرو ها تعریف نمی شود. ویژگیهای اساسی یک کلانشهر در سایه افزایش امکانات شهری و توزیع عادلانه این امکانات قابل تعریف است.

البته این سخن به این معنا نیست که همان امکاناتی که در برخی مناطق ایجاد می شود در مناطق دیگر نیز ایجاد شود چرا که وجود امکانات رفاهی شهری در نقطه به نقطه شهر بر اساس نیاز هر منطقه ایجاد و استقرار می یاید. همچنین هر بخش از شهر عوارضی متفاوت به شهرداری پرداخت می کنند و طبیعی است که عدالت به معنای تساوی در توزیع امکانات نیست.

شهرداری ها باید مؤلفه‌های رفاه خانواده های شهری مانند توجه به کیفیت زیرساخت های شهری مانند آسفالت کوچه ها و معابر و… را طوری توسعه دهد که حداقل تفاوت ها را در بین مناطق شهری شاهد باشیم. بعبارت دیگر باید کاری کرد که شهروند ساکن در یک منطقه از نظر نوع برخورداری از امکانات شهری در مقایسه با شهروندان دیگر مناطق احساس کمبود آنچنانی نکند و توزیع امکانات شهری برحسب نیاز شهروندان در هر نقطه از مناطق شهری و شهرداری توزیع گردیده و استقرار یابد.