روشنایی، چراغ کاهش جرم و افزایش امنیت

گروه مطالعات شهری:  نورپردازی شهری، در واقع ترکیبی از نورپردازی مسیرها، معابر، ساختمان‌ها، المان‌ها و عناصر شهری، مبلمان شهری و… است، که علاوه بر فراهم سازی شرایط مساعد جهت ادامه فعالیت‌ها و کارکردهای شهری در هنگام شب، در ایجاد محیط‌ها و فضاهای شهری مطلوب با جذابیت‌های زیاد می‌تواند نقش بسزایی را ایفا کند.

طراحی روشنایی شهری نه تنها موضوعی صرفاً تزئینی نیست، بلکه روشی در جهت پاسخ به جست‌وجوی شهروندان برای تأمین امنیت، آسودگی بهتر و ایجاد محیطی امن است و امروزه نورپردازی، تعریف کننده هویت و سیمای شبانه شهر است و نبود نور و وجود تاریکی شب عوارضی همچون افزایش حوادث، تصادفات، جرایم و بزه کاری و کاهش امنیت اجتماعی شهروندان را سبب می‌شود.

وجود نور به عنوان یکی از اصلی‌ترین عنصر منظر شهری است و باید در شهر نقش نورپردازی در تأمین امنیت را نقشی مهم و تأثیرگذار بدانیم و با بکارگیری علم و فناوری در جهت کارآمد نمودن سیستم روشنایی شهر به این نتیجه خواهیم رسید که با نورپردازی صحیح و اصولی علاوه بر زیباسازی شهر و کاهش آلودگی نوری می‌توان گامی مؤثر در جهت تأمین امنیت شهرها و کاهش بروز جرایم برداشت.

تاریکی یعنی گمنامی اجتماعی

امان الله باطنی، جامعه‌شناس در خصوص اهمیت روشنایی فضاهای عمومی شهر به ویژه در شب می‌گوید: در نظریات جامعه‌شناسی ما معتقدیم نقطه شروع و بستر بروز همه آسیب‌های اجتماعی، گمنامی اجتماعی است، گمنامی اجتماعی وقتی اتفاق می‌افتد که افراد یا گروه‌هایی در جامعه به واسطه ناشناخته بودن یا ناشناخته ماندن و در واقع گمنام بودن تمایلات کجروانه خود را بروز می‌دهند.

وی ادامه می‌دهد: در حالت ناشناخته بودن یا ناشناخته ماندن و در واقع گمنام بودن، کنترل اجتماعی در حداقل و کمترین حالت وجود دارد و افراد بواسطه گمنام بودن با انجام جرم، ترسی برای از دست دادن سرمایه اجتماعی خود ندارند، چون کسی آنها را نمی‌شناسد.

این جامعه‌شناس با اشاره به اهمیت مسئله گمنام بودن اجتماعی، خاطرنشان می‌کند: این قضیه آنقدر مهم است که حتی در تحلیل آسیب‌های اجتماعی کلانشهرها و با بررسی نقشه راه مسائل اجتماعی در شهر به یک داستان کوتاه و یک سهل ممتنع می‌رسیم، قطعاً داستان آسیب‌های اجتماعی در کلانشهرها از این قرار است که به واسطه تجمع عظیم انسان‌ها در شهر و کثرت تعامل بین غریبه‌ها، شکل‌گیری کلان‌شهرها و مهاجرت شدید در نهایت، امکان شکل‌گیری روابط صمیمی و چهره به چهره سلب می‌شود و “گمینشافت‌ها” یا اجتماعات محلی با همبستگی مکانیکی به ” گزلشافت” و جامعه مدرن و همبستگی ارگانیک در شهر تبدیل می‌شود، البته گمنامی و انزوای اجتماعی اتفاق می‌افتد و همین امر، زمینه تمامی تمایلات کجروانه و ناهنجاری‌های روانی را فراهم می‌آورد.

وی در خصوص ارتباط حاشیه نشینی و گمنامی اجتماعی در فضاهای ناامن شهری در تاریکی، تصریح می‌کند: حتی وقتی حاشیه‌نشینی در شهرها را بررسی می‌کنیم معتقدیم عمده‌ترین مخاطره حاشیه‌نشینی، گمنامی اجتماعی است یعنی حاشیه‌نشینی باعث تجمع برخی افراد گمنام با هویت نامعلوم در شهر می‌شود و همین کنترل اجتماعی را در شهر از بین می‌برد و باعث افزایش جرم و بزه در بافت حاشیه‌نشین خواهد شد.

باطنی حتی نقش گمنامی اجتماعی و پنهان ماندن هویت اجتماعی در فضای مجازی را نیز مهم می‌داند و می‌گوید: حتی وقتی می‌خواهیم عمده‌ترین آسیب دنیای مجازی یعنی ” وندالیسم اینترنتی” را تحلیل کنیم به ردپای گمنامی اجتماعی می‌رسیم و معتقدیم یکی از امکاناتی که اینترنت در اختیار کاربران خود قرار می‌دهد، امکان پنهان کردن هویت در این فضا و ایفای نقش‌های متعدد است.

تاریکی زمینه ای بر وقوع جرم و ناامنی

وی می‌افزاید: در فضاهایی که ناامنی شهر به اوج می‌رسد، قطعاً روشنایی وجود ندارد و گمنامی اجتماعی در این مکان‌ها و در تاریکی و پنهان ماندن خود را نشان می‌دهد، گمنامی اجتماعی بستر بروز همه آسیب‌های اجتماعی است و باید کاری کنیم که این امر کاهش یابد و قطعاً برای کاهش گمنامی اجتماعی در شهر باید به لحاظ اجتماعی پاتوق‌های اجتماعی را احیا کنیم و به لحاظ کالبدی معماری شهری و المان‌های شهری را طوری طراحی کنیم که حداقل گمنامی اجتماعی در آن اتفاق بیفتد و در این میان روشنایی و عدم تاریکی نقش پررنگی خواهد داشت.

این جامعه‌شناس با تاکید بر اینکه خاموشی فضاهای شهری در بروز جرم و ناامنی نقش بسزایی دارد، اظهار می‌کند: خاموشی معابر شهری باعث افزایش گمنامی اجتماعی می‌شود و در این شرایط فضای امن برای تولید جرم و بزهکاری ایجاد می‌شود.

باطنی با اشاره به تأثیر روشنایی شهر در افزایش میزان سرقت‌ها، تصریح می‌کند: با توجه به آمار ۹۲.۳ درصدی سرقت‌ها از کل جرایم به قرار قاعده با خاموشی معابر شهری باید منتظر افزایش سرقت نیز باشیم و بدانیم که خاموشی شهر و کاهش میزان روشنایی در شهر تا حدود قابل توجهی به آمار سرقت‌ها خواهد افزود.

وی اضافه می‌کند: علاوه بر آنکه خاموشی معابر شهری فضا را برای مانیتورینگ اجتماعی محدود می‌کند و در نهایت کنترل اجتماعی در شهر را به حداقل می‌رساند و طبق تئوری پنجره شکسته، در واقع باعث افزایش پنجره‌های شکسته شهری می‌شود.

میزان روشنایی و یا تاریکی در محیط یکی از عوامل است که تأثیر بسزایی در افزایش میزان ارتکاب جرم خواهد داشت. تحلیل رفتارهای مجرمان در محیط‌های مختلف از جمله محیط شهری نشان می‌دهد که هر اندازه زمینه‌های نظارت و دیده شدن بیشتر باشد، قطعاً میزان بروز جرم و ارتکاب آن کمتر خواهد بود.

نورپردازی شهری هرچه بیشتر باشد مجرمی که می‌خواهد جرمی مرتکب شود زمینه کمتری برای ارتکاب جرم را برای خود فراهم می‌بیند، قطعاً مجرمان هر اندازه از دید اجتماعی پنهان‌تر باشند بیشتر زمینه ارتکاب جرم برایشان فراهم است و تمایل مجرمانه در آنها بیش از پیش تقویت خواهد شد.

منبع : ایمنا