در مرکز بازیافت زباله چه خبره؟

نویسنده: محمد سرابی

شهرخوان: توده‌های بزرگ در ردیف‌های منظم روی زمین وسیع پخش شده‌اند. زمین از دور شبیه مزرعه‌ای به‌نظر می‌رسد که یک تراکتور در حال شخم زدن آن است و از یک طرف به طرف دیگر می‌رود، اما فقط از فاصله خیلی دور. اگر کمی به اینجا نزدیک شوید بوی شدید پسماند ‌تر که زیر تابش آفتاب در حال پوسیدن است به مشام می‌رسد.

تفکیک روی خط نقاله

زباله‌هایی که از مخزن‌های کوچه و خیابان جمع شده با تریلی به اینجا حمل می‌شوند. تریلی‌ها بخشی از مجموعه وسیع آراد‌کوه را دور می‌زنند و بار خود را خالی می‌کنند. زباله‌ها روی خط نقاله بلندی می‌آیند تا خشک و‌ تر از هم جدا شوند. 2ردیف کارگر در 2 طرف تسمه نقاله‌، زباله‌ها را با دست جدا می‌کنند. نزدیک شدن به این قسمت کار سختی است. بوی شدید، زیر سقف سوله را پر کرده است. آنچه کار کارگران را سخت‌تر می‌کند مخلوط بودن پسماند خشک و‌ تر است و کیسه‌های پلاستیکی که بین آنها پیچیده است. کارگر‌های دستکش به‌دست باید قطعات زباله خشک مانند بطری‌های نوشابه، فلزات و … را از روی خط نقاله بردارند و درون سبد‌هایی بیندازند. کیسه‌های بزرگ پلاستیکی که بین زباله‌ها پیچیده شده است کار را دشوار می‌کند. در انتهای خط، پسماند‌ تر باقی ‌مانده است تا به‌جای دیگر حمل شود ولی تکه‌های کیسه‌های پلاستیکی درون آن به هم پیچیده است.

پوسیدگی زیر آفتاب

پسماند‌ تر با کامیون به محل دیگری حمل و روی زمین گسترده می‌شود. سطح زمین با آسفالت پوشانده شده و کمی به یک طرف شیب دارد تا شیرابه کم‌کم خارج شود.پسماندها بار‌ها زیر و رو می‌شوند؛ اینجا هم کیسه‌های پلاستیکی مانع ازدرهم‌آمیختگی صحیح پسماندها می‌شوند، به تیغه‌های دستگاه گیر و کار را سخت‌ می‌کنند. کیسه‌ها آنقدر زیاد هستند که بیشتر از بخش اصلی و قابل استفاده پسماند به چشم می‌آیند.

پسماندی که برای مدت طولانی در فضای باز باقی ‌مانده و مرحله پوسیدگی و ترکیب را طی کرده است، به بخش کود کمپوست فرستاده می‌شود. این توده‌ را دوباره بار کامیون می‌کنند و در بخش دیگری روی هم انباشته کرده تا مرحله دیگر از تبدیل شیمیایی و فیزیکی را بگذرانند سرانجام زباله‌ها دوباره برداشت و درون دستگا‌ه‌های دیگری ریخته می‌شوند که مواد را به نسبت اندازه آن از هم جدا می‌کند. تکه‌های کیسه‌های پلاستیکی تا اینجا هم باقی‌ مانده و تجزیه نشده‌اند؛ درحالی‌که پسماند ‌تر حالا تبدیل به کود قهوه‌ای‌رنگی شده است که می‌توان آن را در کشاورزی مصرف کرد. وقتی ذرات ریز و درشت از هم جدا می‌شوند بالاخره کیسه‌های پلاستیکی راه دیگری پیدا می‌کنند و از خروجی خط نقاله این دستگاه فقط کود «کمپوست گرانوله» خارج می‌شود.

در کشور‌های توسعه یافته مفهومی به نام امتداد مسئولیت تولید‌کننده مطرح شده است. به این معنی که وقتی کارخانه‌ای یک محصول با بسته‌بندی پلاستیکی تولید می‌کند و می‌فروشد نباید کار را پایان یافته تلقی کند بلکه باید یک مدیریت اجرایی برای امحای پلاستیک‌ها داشته باشد. این صنایع، بسته‌بندی‌های پلاستیکی را از مغازه‌ها جمع‌آوری می‌کنند یا شرکت‌های بازیافت را به‌کار می‌گیرند. برخی شرکت‌های سرمایه‌گذار در زمینه انرژی، مشتری زباله‌های پلاستیکی هستند زیرا سوزاندن این نوع پسماند، انرژی زیادی تولید می‌کند. حتی روی بطری‌های پلاستیکی نوشابه هم مبلغی به‌عنوان هزینه بازیافت اضافه شده است و مشتری می‌تواند آنها را به مراکز مخصوص تحویل دهد و این مبلغ را دریافت کند.

کود کمپوست، به شکل بسته‌بندی شده یا به‌صورت فله به باغداران تحویل داده می‌شود، اما کیسه‌های دردسرساز حالا به‌ صورت توده‌ای بی‌فایده باید روانه دستگاه زباله‌سوز شده یا اینکه دفن شوند. تا این مرحله هیچ راهی برای جدا کردن کامل همه کیسه‌ها نیست. کیسه‌های پلاستیکی یکی از مشکلات اصلی مراحل مختلف پردازش پسماند هستند.

دستگاه زیرورو کردن پسماند

قبلا پسماند ‌تر با بیل‌های دسته‌بلند زیر‌ورو می‌شد و همه کار‌ها به‌ عهده کارگرانی بود که تا جای ممکن به توده در حال پوسیدن نزدیک می‌شدند و آن را «هم می‌زدند الان از یک دستگاه خاص برای این کار استفاده می‌شود. دستگاهی شبیه یک پل عابرپیاده کوچک که 2پایه در 2طرف و در میانه آنها یک غلطک آج‌دار چرخان دارد. راننده در اتاقکی می‌نشیند و دستگاه را روشن می‌کند. وقتی دستگاه روی توده زباله‌ها حرکت می‌کند، چرخ‌های 2سمت آن، راه را باز می‌کنند و غلطک همه‌‌چیز را به هم می‌زند. زباله‌ها از زیر پای راننده عبور می‌کنند و پشت سر آن ردیف منظمی باقی می‌ماند.