مهاجرت در کمین روستاها

دور شدن تدریجی روستاها از کارکرد تولیدی خود و تبدیل به جامعه ای مصرفی و نیز تغییر فرهنگ حاکم بر آن در سالیان اخیر موجب تسری مشکلات و آسیب های جوامع شهری بویژه موضوع بیکاری و در نتیجه گسترش مهاجرت و خالی شدن تدریجی آنها شده است.

به گفته کارشناسان، پیوند مستحکم و مستقیمی بین کمبود شغل و مهاجر فرستی وجود دارد، روستاها و شهرهای کوچک که از زیرساخت های صنعتی و در نتیجه فرصت های شغلی کافی برخوردار نیستند بعنوان مبداء مهاجرت و شهرهای بزرگ بعنوان مقصد مهاجرت مطرح می شوند.

استان اردبیل نیز با توجه به ضعف امکانات و زیرساخت های تولیدی و صنعتی و درنتیجه نبود فرصت های مناسب اشتغال از مدت ها پیش شاهد معضل مهاجرت داخل استانی و برون استانی بوده است.

در طول سالیان گذشته اغلب روستاهای استان و نیز شهرستان های کوچک از جمعیت خالی شده و کانون های حاشیه نشینی در مرکز استان و چند شهرستان دیگر ایجاد شده است.

** ۲۳۷ روستای استان اردبیل مهاجر فرست هستند

یوسف خدادادی ، معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری استان اردبیل در این باره گفت: ۲۳۷ روستا در این استان مهاجرفرست بوده و اقدامات مناسبی برای تامین امکانات و ایجاد اشتغال آنها صورت نگرفته است.

وی افزود: توانمند کردن روستاها و اقداماتی که به ایجاد موانع برای مهاجرت ساکنان این روستاها کمک می کند از سوی دستگاه های مربوطه انجام نگرفته است.

خدادادی با بیان اینکه بیش از ۸۵ درصد از جرایم در حاشیه شهرها رخ می دهد، گفت: مهاجرت روستاییان به شهرها باعث ایجاد حاشیه نشینی شده و به بروز بسیاری از آسیب های اجتماعی منجر می شود.

وی ادامه داد: مباحث امنیتی ، آسیب های اجتماعی ، نبود خدمات اجتماعی و وجود ساخت های نازیبا باعث آسیب رسیدن به شهروندان می شود.

خدادادی با تاکید بر همکاری دستگاه های مربوطه در توانمند کردن روستاهای در معرض مهاجرت افزود: در مقاصد مهاجرت هم که شامل شهرها می باشد، باید اقدامات مقابله ای و ایجاد موانع برای ساخت و ساز بی رویه در حاشیه شهرها انجام شود.

وی بیان کرد: ۱۶ دستگاه اجرایی با این موضوع مرتبط بوده و باید برای جلوگیری از ساخت و ساز غیر مجاز در حاشیه شهرها با شهرداری ها همکاری کنند.

وی بابیان اینکه ۲۱۱ روستا دراستان در معرض مهاجرت هستند افزود: در صورت ادامه این روند مهاجرتی این روستاها کاملا تخلیه خواهند شد و باید در این زمینه تدابیری اندیشیده شود.

*** آمار مهاجرت در روستا های گرمی نگران کننده است

میرحمایت میرزاده ، نماینده گرمی مغان در مجلس شورای اسلامی می گوید: روستاهای این شهرستان از محرومیت رنج می برند و آمار مهاجرت از این منطقه هم نگران کننده است.

وی افزود: مردم برخی از روستاهای گرمی مغان از گذشته های دور همچنان در محرومیت بوده اند، طوری که برخی از روستاها از جاده و آب آشامیدنی سالم برخوردار نیستند.
او اظهار داشت: ظرفیت های کشاورزی و گردشگری در روستاهای این شهرستان بالا است و می توان از این ظرفیت ها بصورت بهینه استفاده کرد.

میرزاده افزود: صنایع دستی گرمی هم ظرفیت بزرگی است که می تواند اشتغال زایی بیشتری را روستاها ایجاد کرد.

او کارآفرینی روستایی را یادآور شد و گفت: با سرمایه گذاری بخش خصوصی می توان بستر اشتغال و کارآفرینی و مهاجرت معکوس را فراهم کرد.

** روستاهای پرجمعیت خلخال خالی از سکنه شد

رضوان صادقی ، معاون فرماندار خلخال هم گفت: جمعیت روستایی این شهرستان در چند دهه اخیر کاهش یافته و این کار منجر به خالی شدن روستاهای پرجمعیت از سکنه و تعطیلی فعالیت های منجر به کار و تولید شده است.

وی افزود: زمانی ۷۰ درصد جمعیت کشور را روستاییان تشکیل می دادند ولی هم اکنون این میزان به ۲۹ تا ۳۰ درصد جمعیت روستایی و ۷۰ درصد جمعیت شهری تغییر یافته و شهرستان خلخال نیز بی تاثیر از این تناسب جمعیتی نمانده است.

وی گفت: با کاهش جمعیت مولد کار و تولید در روستاها و مهاجرت آنها به شهر در کنار مشکل تعطیل شدن فعالیت های تولیدی در روستاها، مشکلاتی از جمله مهاجرت بی رویه ، حاشیه نشینی ، ساخت و سازهای غیرمجاز و خارج از اصول و ضوابط شهرنشینی در شهرهای این شهرستان بطور چشمگیری افزایش یافته است.

او همچنین اظهار داشت: در حال حاضر جمعیتی که در روستاها باقی مانده اند سالخورده بوده و بیشتر روستاها فاقد جمعیت جوان و مولد کار و تولید شده اند.

صادقی با بیان اینکه دلیل اصلی این امر توجه بیش از حد به شهرها و توزیع نامتوازن امکانات رفاهی شهری و روستایی همراه با کم توجهی به زندگی ساکنان روستا بوده ، افزود: اجرای طرح های توسعه پایدار روستایی از جمله حمایت از سرمایه گذاران بخش خصوصی برای ایجاد طرح های اشتغال زا با استفاده از تسهیلات بانکی توسعه روستایی می تواند مانع از افزایش مهاجرت از روستاها به شهرها ، کاهش جمعیت و ماندگاری جمعیت جوان در روستاها شود.

*** مهاجرت موجب تخلیه روستاهای منطقه از سکنه می شود

بشیر خالقی ، نماینده مردم شهرستان های خلخال و کوثر در مجلس شورای اسلامی هم گفت: وضعیت روستاهای خلخال و کوثر نامناسب است و با روند افزایشی مهاجرت بیشتر روستاهای این ۲ شهرستان خالی از سکنه می شوند.

وی افزود: در حال حاضر ۶۰ درصد جمعیت شهرستان کوثر مهاجرت کردند و در صورت تداوم روند کنونی شیرازه ۱۰۱ روستای این شهرستان از هم می پاشد.

خالقی اظهار داشت: برای جلوگیری از مهاجرت روستاییان و مردم مناطق شهری منطقه باید امکانات لازم در ارتباط با توسعه ، عمران و اشتغال فراهم شود.

نماینده خلخال و کوثر بیان کرد: راه نجات روستاها اشتغال و کارآفرینی با سرمایه گذاری بخش خصوصی است.

وی اصلاح جاده های روستایی را ضروری دانست و گفت: میزان آسفالت روستاهای خلخال و کوثر بطور متوسط ۲۰ درصد بوده در حالی که متوسط کشوری ۵۰ درصد است.

*** چه باید کرد

مسئولان و کارشناسان تاکید می کنند که برای توقف روند مهاجرت از روستاها می بایست زمینه های اشتغال درآنها فراهم شده و امکانات رفاهی مناسبی به سمت این مناطق گسیل شود.

یوسف خدادادی ، معاون معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری استان اردبیل یکی از راهکارهای اساسی برای مقابله با حاشیه نشینی را توجه به مبداء مهاجرت دانسته و می گوید: اگر روستاها از نظر رفاهی و بهداشتی و بویژه از نظر منابع آبی و اشتغال پایدار تامین شوند شاهد کاهش مهاجرت از روستاها خواهیم بود.

وی گفت: با اقدامات و پیگیری های دستگاه ها و نهادهای متولی خوشبختانه حدود ۱۰ هزار میلیارد ریال اعتبار برای اشتغال زایی پایدار اختصاص یافته که با اولویت ۲۱۱ روستای در معرض مهاجرت و ایجاد اشتغال پایدار در این روستاهای استان جذب خواهد شد.

او افزود: در صورت اختصاص این اعتبار و اجرای راهکارهای عملی می توان حدود ۲۰ هزار اشتغال پایدار در این روستاها داشته باشیم تا تولید و اشتغال در آنها افزایش یابد.

رضا کریمی ، نماینده اردبیل ، نیر ، نمین و سرعین در مجلس شورای اسلامی هم در این باره معتقد است که در جامعه امروزی وابستگی زیادی بین شهر و روستا در رویکردهای مختلف اقتصادی، سیاسی ،اقتصادی ،فرهنگی ،اجتماعی به چشم می خورد و البته یک جامعه وقتی به رشد و تعالی می رسد که روستاها و شهرها قادر به جوابگوی نیازهای بشری در بعدهای مختلف باشند.

وی افزود: در سال های اخیر شاهد رشد و توسعه در روستاها هستیم اما برای توسعه کارآفرینی درروستا های محروم باید برنامه ریزی کلانی صورت بگیرد تا با ایجاد زمینه اشتغالزایی در روستاها بتوان جلوی مهاجرت ها را گرفت.

کریمی اضافه کرد: استان اردبیل برغم داشتن پتانسیل های فراوان در امر کشاورزی ، استعداد زیادی نیز جهت جذب توریست و گردشگر داخلی و خارجی دارد که روستاهای محروم شهرستان هایی مانند نمین، نیر، سرعین و حتی منطقه بکر فولادلو و بخش هیر بایستی از این حیث در اولویت سند توسعه قرار گیرند.

وی ادامه داد: فضاهای روستایی بایستی متناسب با نیازهای روستاییان توسعه یابد و بی توجهی به روستاها به افزایش فاصله میان شهر و روستا می انجامد و در نهایت تخلیه ، تخریب روستاها و هجوم جمعیت مهاجر روستایی به شهرها که هر گونه دستاورد توسعه ای در شهر ها را نیز خنثی و آثار اقتصادی و اجتماعی نامطلوب و فاجعه باری به دنبال دارد.

نماینده اردبیل بیان کرد: در روستاها همه عوامل و وسایل توسعه فراهم است غیر از سرمایه و منابع مالی که علت اصلی مهاجرت از روستاها به شهرها همان عزم سرمایه گذاری کافی در روستاهاست.

کریمی اضافه کرد: گاز ، راه ، آب و برق بعنوان زمینه های تولید و مکمل سرمایه گذاری بوده و موجب اشتغال نمی شود ، بایستی برای حل مشکل بیکاری رشد و توسعه اقتصادی و افزایش سرانه تولید و در آمد سرانه روستاییان، امکانات سرمایه گذاری در بخش های کشاورزی،صنعت و دامپروری بوجود آید.

*** اقدامات دولت تدبیر و امید برای آبادی روستاها و مقابله با مهاجرت

آرام حلیم ، مدیرکل امور روستایی استانداری اردبیل گفت: دولت تدبیر و امید مهاجرت معکوس در روستاها را با اشتغال و کارآفرینی در دستور کار دارد.

وی با اشاره به پرداخت تسهیلات اشتغال روستایی افزود: دولت برای جلوگیری از مهاجرت روستاها اشتغال پایدار روستایی را مورد توجه قرار داده است.

وی افزود: ۴۴۵ طرح اشتغال پایدار روستایی با ۹۳۲ میلیارد تسهیلات بانکی به متقاضیان سرمایه گذاری پرداخت شده و تاکنون با به ثمر رسیدن بخشی از آنها برای هزار و ۵۴۹ نفر اشتغال ایجاد شده است.

حلیم بیان کرد: سهم استان اردبیل از اشتغال پایدار روستایی به میزان هزار و ۲۳۹ میلیارد ریال است که تاکنون هفت هزار و ۱۳۹ طرح با ۱۴ هزار و ۴۰۰ میلیارد ریال در سامانه کارا ثبت شده و از این تعداد هزار و ۲۰۰ طرح با ۲ هزار و ۶۳۰ میلیارد ریال و اشتغال برای چهار هزار و ۲۳۸ نفر در کمیته فنی استان مصوب شده است.

وی اضافه کرد: از این تعداد تاکنون ۴۶۸ طرح با ۹۵۵ میلیارد ریال و اشتغالزایی هزار و ۵۸۷ نفر در بانک ها مصوب شده است.

حلیم ادامه داد: این تسهیلات با ۱۰ درصد سود بانکی در نواحی صنعتی ، چهار درصد در مناطق مرزی و ۶ درصد در مناطق غیر مرزی پرداخت می شود.

وی بابیان اینکه آب آشامیدنی عمده ترین مشکل روستاهای این استان است، افزود: برای برطرف کردن آن احداث مجتمع آبرسانی در دستور کار دولت است.

حلیم گفت: اگر مشکل آب آشامیدنی روستاها برطرف شود علاوه بر اینکه بسیاری از مشکلات روستاییان حل می شود بلکه سبب مهاجرت معکوس به مناطق روستایی خواهد شد.

وی بهره مندی ۷۳ درصدی روستاها از آب آشامیدنی ،احداث ۱۲۲ کیلومتر راه روستایی و گاز رسانی به ۴۷۰ روستای استان در دولت تدبیر و امید را یادآور شد و گفت: تقویت زیرساخت ها با هدف افزایش تولید، استفاده از سرمایه انسانی روستاییان، آموزش های کاربردی با هدف تولید، سرمایه گذاری با هدف افزایش تولید و اشتغال، ساماندهی انواع سرمایه ها ، تقویت و زیبا سازی کالبد روستاها، توسعه تولیدات کشاورزی، تبدیلی ،صنعتی ،گردشگری و خدماتی، مدیریت مردمی و کاهش تصدی گری دولت ، بهبود زندگی روستاییان با افزایش شاخص های رفاه و آسایش از جمله اهداف و اقدامات لازم جهت توسعه روستایی عنوان کرد.

مدیرکل امور روستایی استانداری اردبیل گفت: سیمای روستا ها بعد از انقلاب اسلامی متحول شده و در حال حاضر شاهد آبادانی و عمران در اکثر روستاهای استان هستیم.

وی افزود: هم اکنون تمامی روستاهای بالای ۱۰ خانوار دارای برق ، ۸۸ درصد خانوار روستایی دارای انشعاب گاز و ۵۵ درصد روستاهای استان دارای شبکه آب شرب سالم و بهداشتی می باشند.

حلیم تعداد روستاهای زیرپوشش شرکت آب و فاضلاب روستایی را ۹۷۸ روستا اعلام کرد و گفت: تعداد ۳۰ روستا دارای خانه های ورزش روستایی است.

بر اساس آمارهای موجود از مجموع یک میلیون و ۲۴۸ هزار و ۶۱۰ نفر جمعیت استان اردبیل ۴۴۸ هزار و ۵۵۴ نفر در هزار و ۸۵۹ روستا سکونت دارند.

به گفته مسئولان، در استان اردبیل از زمان روی کار آمدن دولت تدبیر و امید ، شناخت ظرفیت های روستاها برای ایجاد اشتغال و کارآفرینی در دستور کار قرار گرفته و با اقدام های اساسی بتدریج رونق اقتصادی و حتی مهاجرت معکوس از شهرها به روستاها در حال شکل گیری است.

به گفته مسولان استان اردبیل در سال های اخیر در کنار کشاورزی به عنوان مهم ترین منبع درآمدی روستاییان ایجاد واحدهای تولیدی کوچک تعاونی و خصوصی نیز مورد توجه قرار گرفته تا زمینه های اشتغال جدید در آنها فراهم شده و عمران روستایی شتاب گیرد.

بی تردید حمایت از تشکیل شهرهای کوچک به خالی شدن روستاهای کشور می‌انجامد، در کنار این امر ، مهاجرت بی رویه روستاییان، تغییر کاربری زمین های کشاورزی، عدم تمایل روستاییان باقی مانده برای کشاورزی و سالخوردگی کشاورزان موجود علاوه بر تهدید امنیت غذایی شهروندان کشور، آثار زیست محیطی و بسیاری مشکلات دیگر را برای کشور به همراه خواهد داشت، لذا باید هرچه زودتر برنامه ریزی طولانی مدتی برای توقف سیل تبدیل روستاها به شهر انجام شود.

گزارش: یعقوب شاددل