چشم انداز تلخ تغییر اقلیم

نویسنده: صادق غفوریان

شهرخوان: اگر درباره «تغییر اقلیم» که در این سال‏ها مدام از آن می‌شنویم، کمی مطالعه کنیم و از اثراتش بر حال و آینده زمین و هوا آگاه شویم، بی‌شک «ترس» تمام وجودمان را فرامی‌گیرد؛ ترس از شرایط زیست محیطی متاثر از تغییر اقلیم و گرم شدن زمین، که قطعا امکان «زندگی و زیست» را خواهد ربود.

تغییر اقلیم و علت آن چیست؟

تغییر اقلیم (Climate change) یا تغییرات آب و هوایی، به تغییر در توزیع آماری الگوهای اقلیمی یا آب و هوایی گفته می‌شود؛ تغییراتی که برای یک دوره طولانی‌مدت دوام می‌آورند. بیش از 90 درصد دانشمندان تغییر اقلیم، معتقدند علت اصلی تغییرات آب و هوا یا تغییر اقلیم در جهان فعالیت‌های انسانی و صنعتی است. بی‌بی‌سی در گزارشی در این باره چنین می‌نویسد: «طبق گزارش‌های بین‌المللی اکنون جهان حدود۲/۱درجه سانتی‌گراد گرم‌تر از قرن نوزدهم است و مقدار دی‌اکسید کربن در جو ۵۰درصد افزایش یافته است.»

جهان از 2015 تا 2022

شدت حجم فعالیت صنایع، نیروگاه‌ها و توسعه شهرها و به دنبال آن نشانه‌های جدی از گرم شدن زمین و تغییرات آب و هوایی، کشورهای جهان را برای نخستین نوبت در سال ۲۰۱۵ با هدف مشترک کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای در پاریس گردهم آورد که توافق کنند با کاهش حجم انتشار گازهای گلخانه‌ای، از گرمایش زمین جلوگیری کنند. پس از آن، این نشست‌های بین‌المللی همچنان ادامه داشته است که آخرین آن آبان‌ماه در شرم‌الشیخ مصر برگزار و تعهدات و تازه‌ترین گزارش‌های زیست محیطی جهان بررسی شد. اگرچه برخی قدرت‌ها، خود منشأ بیشترین آلودگی‌های زیست محیطی جهان هستند و به توافقات بین‌المللی متعهد نیستند، اما امروز اغلب کشورها و مجامع به این نتیجه رسیده‌اند که جهان با روند فعلی در آینده نه‌چندان دور دیگر جایی برای زیست نخواهد داشت.

از شکستن آبشار یخی دماوند تا افت جمعیت حشرات در آفریقا

تغییر اقلیم به واسطه گرم شدن زمین و از میان رفتن تعادل آب و هوایی، به طور مستقیم تاثیرات مخرب بر محیط زیست و زندگی می‌گذارد. محمد درویش فعال مطرح محیط زیست، ذوب شدن آبشار یخی دماوند را که بهار امسال اتفاق افتاد، یکی از صدمات تغییراقلیم در کشور می‌داند. اما رسانه‌های بین المللی هر روز رویدادهای متنوع و فراوانی را درباره آثار تغییر اقلیم در نقاط مختلف جهان گزارش می‌کنند. به این تیترهای رسانه‌های ایران و جهان توجه کنید:

کاهش 70 درصدی جمعیت حیات وحش جهان در ۵۰ سال گذشته

تلاش برای نجات صدها نهنگ به ساحل نشسته در تاسمانی

«پری دریایی چینی» منقرض شد

پنجمین تلاش رهبران جهان برای امضای معاهده اقیانوس‌ها

گل آلود شدن چشمه کوهرنگ و بی آبی مردم شهرکرد

چرا دانشمندان گونه‌های در معرض خطر را منجمد می‌کنند؟

تنها یک پنجم از دریاچه ارومیه باقی مانده است

ماشین‌آلات سنگین کشاورزی آسیب زیادی به خاک می‌رسانند

سازمان ملل: طمع سیری‌ناپذیر ما درحال تقلیل کیفیت زمین در اطراف جهان است

تغییر اقلیم و زراعت از دلایل اصلی افت جمعیت حشرات هستند

دیواره بزرگ مرجانی استرالیا باز با رنگ‌باختگی ویرانگر روبه‌رو شد

و باران‌ها و سیل‌های ویرانگر، بالا آمدن آب دریاها در پی ذوب شدن یخ‌های قطبی و… نمونه‌های متعددی از آثار تغییر اقلیم و گرم شدن زمین هستند که با یک جست‌وجوی ساده می‌توانیم گزارش‌های متعددی از آن را در رسانه‌های معتبر جهان بیابیم و مطالعه کنیم.

تغییر اقلیم و ایران

اما شرایط ما و تغییر اقلیم در کشورمان چگونه است؟ واقعیت این است که برای آگاهی از وضعیت محیط زیست و اقداماتی که می‌توان برای کاهش تاثیرپذیری از آسیب‌های تغییر اقلیم انجام داد، شاید لازم نباشد در اسناد و گزارش‌ها و مصوبه‌ها جست‌وجو کرد؛ همین که این روزها مردم بخشی از کلان‌شهرها امکان تنفس سالم ندارند، یعنی ما درباره اقدامات سبز و بازدارنده از آلودگی آب و هوا نمره قبولی نداریم که احتمالا این نمره در حد «صفر» باشد.

محمد درویش فعال و پژوهشگر مطرح محیط زیست در این باره می‌گوید: ایران انجام تعهدات توافق پاریس و کاهش انتشار گازهای گلخانه‏ای را منوط به برداشتن تحریم‌ها کرده است. در عین حال ما قادریم که اقدامات زیست محیطی را در حوزه کاهش گازهای گلخانه‌ای همچون حرکت به سمت پنل‌های خورشیدی، توسعه توربین‌های بادی و کاهش نیروگاه‌های حرارتی انجام دهیم. اکنون ما با چین توافقات 25 ساله داریم و این کشور هم به طور مشخص جزو کشورهای پیشرفته در تولید نیروگاه‌های خورشیدی است که می‌توانیم از ظرفیت آن‌ها بهره بگیریم.

درویش معتقد است: اگرچه ممکن است در مسیر اجرای تام و تمام تعهدات زیست محیطی گرفتار محدودیت‌هایی باشیم اما واقعیت این است که ما خودمان باید دلمان برای محیط زیست‌مان بسوزد و در مواردی هم که به علت تحریم نمی‌توانیم به تجهیزات مدرن سبز دست بیابیم، می‌توانیم همین‌ها را به جهان فریاد کنیم که شما برخلاف ادعاها و شعارهایتان مانع از اقدامات سبز محیط زیستی هستید.

تحریم هستیم اما بیشترین ترک فعل ها متوجه خودمان است

درویش معتقد است: ما درست است که تحت تحریم هستیم اما خودمان هم آن‌طور که باید به وظایفمان در حوزه محیط زیست عمل نمی‌کنیم. چنان‌که دیدیم ، اخیرا رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس در گزارشی که درخصوص مقصران هوای آلوده داشت، بیان کرد که در اجرانشدن قانون هوای پاک، بیشترین تقصیرها و ترک فعل ها متوجه سازمان محیط زیست، برنامه و بودجه، وزارتخانه های نیرو و صمت و صداوسیما و… است.

مصادیق عینی تغییر اقلیم در ایران

از درویش می‌خواهم، به مصادیق تغییر اقلیم در کشور اشاره کند که او این موارد را برمی‌شمارد:

به دلیل افزایش دما، در حوضه آبریز ارومیه 15 درصد بارندگی را از دست داده‌ایم.

در حوضه آبریز زاینده‌رود 20 درصد بارندگی را از دست داده‌ایم.

خشک شدن کامل رود هیرمند؛ یک قطره آب هم وارد هامون نمی‌شود و منابع آب شرب مردم زابل و زاهدان شرایط خوبی ندارد.

ضعیف شدن سرشاخه‌های آب کوهرنگ باعث از میان رفتن هزاران میلیارد سرمایه‌هایی است که برای انتقال آب شده است.

برای اولین بار ذوب شدن آبشار یخی دماوند

در ارتفاع 5هزار متری و پدیدآوردن سیل در آمل.

کمبود آب در همدان و دامنه‌های الوند و… این موارد بی سابقه است.

چشم انداز تلخ زیست محیطی

درویش نتیجه این آسیب‌های تغییر اقلیمی را مهاجرت و ایجاد چالش‌های اجتماعی می‌داند و می‌گوید: چشم انداز آینده زیست محیطی، به مراتب تلخ‌تر از امروز است و این مسئله مهاجرت‌های گسترده از نقاط مرکز و جنوب به شمال کشور را پدید می‌آورد؛ این در حالی است که اساسا شمال ایران دیگر هیچ ظرفیت پذیرش مهاجر را ندارد و چنان‌که می‌دانیم بسیاری از پوشش‌های جنگلی در این منطقه تخریب شده و شرایط جنگلی نیز در کشور، وضعیت خوبی ندارد. همان‏طور که آمارهای رسمی هم تصریح می‌کند، پوشش جنگلی ما از 3.5 میلیون هکتار به 1.6 میلیون هکتار کاهش یافته و همه این‌ها آسیب‌های مهم تغییر اقلیم است.