آلزایمر بصورت ساده هم قابل پیشگیری است

دکتر موسی عطازاده | متخصص مغزواعصاب، عضو انجمن دمانس و آلزایمر ایران

با توجه به تغییر نسل و تبدیل جمعیت جوان به کهن سال با سونامی دمانس مواجه خواهیم‌شد. در چنین شرایطی باید خود و خانواده‌مان درباره آلزایمر، نشانه‌ها و راه‌های پیشگیری از آن آموزش ببینیم.

راه‌های پیشگیری از آلزایمر

اولین و مهم‌ترین سوال درباره آلزایمر این است که راهی برای پیشگیری از آن وجود دارد؟ پاسخ مثبت است. در موارد خانوادگی برای پیشگیری از ابتلا اگر پدر، مادر، خواهر یا برادر به آلزایمر مبتلاست افراد باید از 40سالگی تست‌ حافظه بدهند و تحت‌نظر باشند. کنترل فشار خون و قند خون هم به پیشگیری از آلزایمر می‌انجامد. فعالیت فیزیکی، هفته‌ای سه دوره نیم‌ساعته به‌اندازه‌ای که بدن تعریق کافی داشته‌باشد، توصیه می‌شود. مصرف سیگار و الکل به هر میزانی برای مغز مضر است. اگر اختلال شنوایی دارید، آن را پیگیری کنید. چاقی به‌ویژه اگر شاخص توده بدنی بیشتر از 30 باشد یکی از عوامل خطر در ابتلا به آلزایمر است و باید این عدد را به‌شکل اصولی به زیر 25 رساند. مشارکت در فعالیت‌های خیریه، فعالیت‌های گروهی و پرهیز از انزوای اجتماعی در پیشگیری از ابتلا بسیار کمک‌کننده است.

نشانه ها و زنگ خطرها

سوالات تکراری، گم‌ کردن مکرر، پنهان و فراموش کردن جای اشیا از زنگ خطرهای بیماری آلزایمر است. فرد نمی‌تواند فعالیت‌های معمول مانند رانندگی، پارک کردن و کارهایی را که با دید فضایی سرو‌کار دارد مثل قبل انجام بدهد. کلمه‌ها و اسامی را فراموش می‌کند، در گفتارش وقفه ایجاد می‌شود و به‌دنبال کلام است. تغییرات خلقی پیدا می‌کند و با افسردگی و اضطراب مواجه می‌شود به‌ویژه اگر نسبت به بیماری خود آگاهی داشته و در مراحل اولیه ابتلا باشد. افراد مبتلا مدام تلفن همراه یا ساعت‌شان را جامی‌گذارند. اغلب بیماران خودروی‌شان را پارک می‌کنند ولی جای پارک آن را نمی‌دانند. بخشی از بیماران ابتدا در مطب چشم‌پزشک‌ها سرگردان می‌شوند. خانواده‌شان می‌گویند وقتی سر سفره می‌نشیند، نمکدان جلوی چشمش است ولی آن را نمی‌بیند و مرتب می‌پرسد نمکدان کجاست. این اختلالی است که در بعضی بیماران آلزایمری به‌وجود می‌آید و مربوط به لایه تفسیرکننده بینایی است.

علامت هوشمندانه آلزایمر

یک علامت هوشمندانه برای تشخیص آلزایمر این است که فرد توانایی‌های قبلی را ندارد، به همین دلیل سعی می‌کند از بقیه افراد جامعه دوری کند تا کسی مچش را نگیرد و به‌تدریج دچار انزوای اجتماعی می‌شود. تصمیم‌گیری و قضاوت اشتباه از دیگر علایم تشخیص آلزایمر است. ما در انجمن آلزایمر از موارد مشکوک به این بیماری، سوال می‌کنیم که اگر سر راه‌تان یک پاکت نامه دیدید چه تصمیمی می‌گیرید. پاسخ افراد سالم این است که سعی می‌کنیم صاحبش را پیدا کنیم یا آن را به صندوق پست می‌اندازیم اما افراد مبتلا به آلزایمر این‌طور قضاوتی ندارند. آن‌ها مدام در محاسبات خود اشتباه می‎کنند و با تعداد صفرها به‌شدت به مشکل می‌خورند. افرادی هم هستند که بسیار آرام و خویشتن‌دار بوده‌اند ولی با ابتلا به آلزایمر پرخاشگر می‌شوند و برخلاف گذشته‌شان حرف‌های نابه‌جا و ناپسند می‌زنند.

نباید‌ها برای بیماران آلزایمری

تذکر همیشگی ما به خانواده فرد مبتلا به آلزایمر این است که هر حرفی که ممکن است او را به‌هم بریزد به زبان نیاورند چون ممکن است سیستم مغزی فرد مبتلا از هر10بار یک‌بار به‌طور اتفاقی کار کند و متوجه قضیه شود. در صحبت با افراد مبتلا به آلزایمر، باید از کلمات و جملات خیلی ساده استفاده کرد. صحبت کردن با لحن کودکانه با بیمار باعث اختلال در او می‌شود. همچنین باید بدانیم جمله‌هایی مانند «بگیر بخواب، پاشو قدم بزن، برو اون‌جا بشین» که یک دستور اجرایی خیلی ساده به نظر می‌رسد، لازم است با ملایمت و شمرده به بیمار انتقال داده‌شود چون مغز او برای تجزیه و تحلیل این جمله‌ها به زمان نیاز دارد و شتاب‌زدگی باعث تاثیر منفی در عملکردش می‌شود. افراد مبتلا به آلزایمر توان سرگرم کردن خودشان را ندارند و چون صحبت‌های دیگران را دیر متوجه می‌شوند معمولا اطرافیان هم با آن‌ها زیاد صحبت نمی‌کنند و این باعث آزردگی آن‌ها می‌شود. باید درباره داستان‌ و شعرهای قدیمی که در حافظه بیمار باقی مانده‌است، صحبت کرد. مثلا ممکن است سالمندی یک داستان را مکرر تعریف کند و در این شرایط باید چندباره داستان او را شنید و از او خواست درباره آن خاطره حرف بزند.