بحران فضای سبز در اردبیل؛ فاصله ۶ متری با شاخص جهانی

نویسنده: صادق پارسا

به گزارش شهرخوان؛ در روزگاری که زندگی شهری با سرعت، آلودگی و استرس گره خورده است، اهمیت فضای سبز شهری بیش از گذشته نمایان می‌شود. این فضاها نه‌تنها زیبایی بصری ایجاد می‌کنند، بلکه نقش حیاتی در ارتقای سلامت جسمی و روانی شهروندان ایفا می‌کنند. با این حال، در بسیاری از شهرهای ایران از جمله اردبیل، آمارها از یک واقعیت نگران‌کننده خبر می‌دهند: سرانه فضای سبز در اردبیل تنها حدود ۸ تا ۹ مترمربع برای هر نفر است؛ عددی که با شاخص جهانی سازمان بهداشت جهانی (۱۵ مترمربع) فاصله چشم‌گیری دارد.

سرانه فضای سبز اردبیل؛ ۶ متر عقب‌تر از استاندارد جهانی

حمید رفیعی، مدیرعامل سازمان سیما، منظر و فضای سبز شهرداری اردبیل، با اشاره به این نقیصه بزرگ شهری، تأکید کرد که وظیفه شهرداری‌ها بیشتر بر نگهداری فضای سبز موجود متمرکز است و توسعه پایدار آن، نیازمند تصمیم‌گیری کلان ملی و همکاری بین‌دستگاهی است.

او با استناد به قانون هوای پاک، سرانه مطلوب را ۱۵ متر مربع برای هر نفر عنوان کرد اما افزود: در حال حاضر این میزان در اردبیل حتی به ۹ متر هم نمی‌رسد؛ موضوعی که نارضایتی شهروندان را در پی داشته و سلامت عمومی را تحت تأثیر قرار داده است.

 شهرک‌های جدید اردبیل؛ فقر فضای سبز در توسعه ناپایدار

شهرک‌هایی همچون الهیه، سبلان، سینا و رجایی از جمله مناطقی هستند که از نظر پیش‌بینی فضای سبز وضعیت بسیار بحرانی دارند. طبق گفته رفیعی، در برخی از این مناطق سرانه فضای سبز تنها ۲ متر مربع برای هر نفر در نظر گرفته شده که کمتر از یک‌هفتم استاندارد جهانی است.

این در حالی است که فضای سبز شهری نقشی حیاتی در تصفیه هوا، جذب آلاینده‌ها، کاهش دمای محیط و مقابله با اثرات مخرب گرمایش زمین دارد. از منظر سلامت روانی نیز، حضور در محیط‌های طبیعی و سبز می‌تواند به طرز قابل توجهی اضطراب را کاهش داده و نشاط عمومی را افزایش دهد.

 کاشت درخت؛ راه‌حل مقطعی شهرداری در نبود راهبرد ملی

در پاسخ به کمبود فضای سبز، شهرداری اردبیل در سال‌های اخیر اقدام به کاشت درخت در برخی معابر کرده است. اما بسیاری از این خیابان‌ها و کوچه‌ها حتی عرض استاندارد ۴ متری برای درختکاری را ندارند. در برخی موارد، عرض پیاده‌روها کمتر از ۲ متر بوده و عملاً امکان توسعه سبز را از بین برده است.

رفیعی می‌گوید: کاشت درخت راهکاری موقت است، اما بدون پیش‌بینی دقیق در طراحی معابر و رعایت اصول شهرسازی، این تلاش‌ها تأثیر چشمگیری نخواهد داشت و همچنان فاصله با استاندارد ملی حفظ خواهد شد.

فضای سبز؛ ستون توسعه پایدار در شهرهای آینده

در افق‌نگری برای شهرهای آینده، دیگر نمی‌توان به فضای سبز صرفاً به‌عنوان عنصری تزئینی نگاه کرد. امروزه فضای سبز شهری به عنوان یکی از ارکان حیاتی توسعه پایدار، ارتقاء سلامت عمومی و بهبود کیفیت زندگی شهروندان شناخته می‌شود. وجود بوستان‌ها، درختان، فضای باز و ریه‌های سبز در بافت شهری، نه‌تنها موجب زیبایی بصری، بلکه ضامن سلامت روانی، کاهش آلودگی و تعدیل دمای محیط خواهد بود.

برای تحقق یک شهر سالم، پویا و انسان‌محور، سه عنصر کلیدی باید در اولویت قرار گیرند: برنامه‌ریزی علمی و هدفمند، تخصیص اعتبارات مناسب و مشارکت جدی شهروندان. بدون این ارکان، دستیابی به استانداردهای جهانی تنها در حد طرح و وعده باقی خواهد ماند.

 هشدار درباره تداوم عقب‌ماندگی سرانه فضای سبز در اردبیل

حمید رفیعی، مدیرعامل سازمان سیما، منظر و فضای سبز شهرداری اردبیل، نسبت به روند کند توسعه فضای سبز شهری در این شهر هشدار داده و تصریح می‌کند: «بدون حمایت نهادهای بالادستی، به‌ویژه دولت، شورای عالی شهرسازی و تخصیص زمین‌های کافی، تحقق شاخص ۱۵ متر مربع فضای سبز به ازای هر نفر، فقط به یک شعار تبدیل خواهد شد.»

او ادامه می‌دهد که اردبیل با فاصله‌ای حدود ۶ متر مربع از میانگین مطلوب جهانی، یکی از شهرهایی است که به شدت نیازمند بازنگری در سیاست‌های زیست‌محیطی خود است.

نابودی تدریجی فضای سبز با ساخت‌وسازهای بی‌ضابطه

یکی از مهم‌ترین دلایل کاهش سرانه فضای سبز در دهه‌های اخیر، گسترش ساخت‌وسازهای غیرمجاز و انبوه‌سازی‌های فاقد استانداردهای زیست‌محیطی بوده است. پروژه‌هایی که بدون توجه به اصول شهرسازی، تنها با هدف سودآوری اجرا شده‌اند، موجب تخریب تدریجی ۵۰ تا ۹۰ درصد از پوشش گیاهی شهری در برخی مناطق شده‌اند.

در این میان، بی‌توجهی به حقوق زیست‌محیطی شهروندان و نادیده گرفتن لزوم تعریف فضاهای سبز در طرح‌های توسعه شهری، روند نگران‌کننده‌ای را در اردبیل شکل داده است.

 ضعف نظارتی و فراموشی درختان کاشته‌شده

رفیعی با ابراز نگرانی از عملکرد ضعیف برخی دستگاه‌های نظارتی می‌گوید: «متأسفانه بسیاری از درختانی که طی سال‌های گذشته در قالب طرح‌های درختکاری کاشته شده‌اند، به دلیل نبود مراقبت‌های لازم، یا توسط افراد ناشناس از بین رفته‌اند یا در اثر کم‌آبی خشک شده‌اند.»

او تأکید می‌کند که ضعف در نظارت، فقدان مدیریت یکپارچه و سکوت برخی دستگاه‌های مسئول، از جمله عواملی هستند که باعث شده حتی اقدامات مثبت انجام‌شده نیز به‌درستی دیده نشود و تأثیر لازم را نگذارد.