روابط همسایگی در آپارتمان‌ها؛ از قانون‌گرایی تا اخلاق جمعی

خبرنگار: پروانه کاووسی

به گزارش شهرخوان، دکتر مریم احمدی گیوی، عضو هیئت‌علمی جهاد دانشگاهی و پژوهشگر شورای فرهنگ عمومی، در گفت‌وگویی درباره‌ی فرهنگ آپارتمان‌نشینی، با اشاره به وضعیت نگران‌کننده روابط همسایگی در ایران گفت: «در حال حاضر روابط بین همسایگان به یک الگوی موزاییکی تبدیل شده است؛ افراد در یک ساختمان کنار هم زندگی می‌کنند اما بدون هیچ‌گونه تعامل یا ارتباط انسانی.»

او افزود: شکل‌گیری بافت عمودی در شهرها، جای خانه‌های حیاط‌دار و افقی را گرفته و همین تغییر فیزیکی، موجب از بین رفتن بسیاری از الگوهای اجتماعی و سنتی در روابط همسایگی شده است.

محله؛ هویت گمشده در شهرهای امروزی

در گذشته، محله به‌عنوان یک هویت اجتماعی قدرتمند، شبکه‌ای از حمایت و روابط پایدار بین خانواده‌ها بود. اما با گسترش شهرنشینی و آپارتمان‌سازی، این هویت جمعی تضعیف و محلات، کارکردهای اجتماعی خود را از دست داده‌اند.

قوانین رسمی و قواعد نانوشته در آپارتمان‌نشینی

احمدی گیوی با اشاره به قانون تملک آپارتمان‌ها که از سال ۱۳۴۳ به تصویب رسیده است گفت:«در این قانون، موضوعاتی مانند پرداخت شارژ، خدمات مشترک، آسانسور، ایمنی ساختمان و حتی قانون سکوت مطرح شده‌اند و رعایت نکردن برخی از آنها جرم محسوب می‌شود.»

با این حال، بخش قابل‌توجهی از تعاملات در ساختمان‌ها بر اساس قواعد نانوشته شکل می‌گیرد؛ این قواعد غالباً از طریق توافق میان ساکنین و مدیر ساختمان تنظیم می‌شوند. اما به‌دلیل فقدان ضمانت اجرایی، رعایت آن‌ها کاملاً اختیاری و وابسته به اخلاق ساکنین است.

اخلاق، عنصر گمشده در زندگی جمعی

دکتر احمدی گیوی تأکید کرد که قانون به تنهایی کافی نیست و بدون رعایت اخلاق، هم‌زیستی در آپارتمان‌ها ممکن نیست. برای دستیابی به زیست آرام و آسوده، باید فرهنگ آپارتمان‌نشینی بر پایه‌هایی چون احترام، خیر جمعی، درک متقابل و مسئولیت اجتماعی استوار باشد.

او افزود: فرهنگ آپارتمان‌نشینی باید برگرفته از فرهنگ شهروندی باشد و شامل مؤلفه‌هایی مانند:

• آگاهی و آموزش

• مسئولیت‌پذیری

• مشارکت اجتماعی

• قانون‌مداری

• اخلاق جمعی

• تعلق مکانی

آموزش شهروندی از کودکی؛ راهکار بنیادین

احمدی گیوی معتقد است که برای نهادینه‌سازی فرهنگ آپارتمان‌نشینی، باید از آموزش در دوران کودکی آغاز کنیم:«کودکان و نوجوانان بهترین یادگیرندگان فرهنگی هستند. آموزش‌های مرتبط با فرهنگ و حقوق شهروندی باید از مهدکودک‌ها و مدارس آغاز شود.»

او تأکید کرد: ساختمان‌های مسکونی نباید فقط مجموعه‌ای از واحدهای منفرد باشند؛ بلکه باید تبدیل به جوامعی کوچک با روابط انسانی، اعتماد متقابل و حس مسئولیت شوند.

حقوق و تکالیف شهروندی در آپارتمان‌نشینی

در پایان، دکتر احمدی گیوی یادآور شد که ساکنان آپارتمان‌ها، افزون بر حقوق، دارای تکالیف شهروندی هستند که باید به آن‌ها پایبند باشند. او گفت: «زیست اجتماعی موفق، تنها زمانی محقق می‌شود که ساکنین با استفاده از ظرفیت‌ها و اشتراکات خود، برای ساختن محیطی آرام، ایمن و اخلاق‌محور تلاش کنند.»